Przedszkole "Bajka"

Dzięki mowie człowiek może nawiązywać kontakty społeczne, wyrażać własne uczucia i sądy, stanowi ona narzędzie w zdobywaniu informacji. Dziecko wchodzi do wspólnoty językowej dzięki temu, że poznaje znaczenie słów przez kojarzenie ich z właściwymi przedmiotami, zjawiskami i stosunkami, jakie między nimi zachodzą, w ten sposób opanowuje swój język.

Ważne jest wspomaganie rozwoju językowego dziecka, należy dużo z nim rozmawiać, opowiadać o wykonywanych czynnościach, o tym co dzieje się wokół. Znakomitym sposobem na przyspieszenie rozwoju językowego dziecka jest wspólne oglądanie i czytanie książek, opowiadanie bajek i historyjek, uczenie wierszyków i rymowanek, wykonywanie wspólnych zabaw i ćwiczeń narządów mowy.

Rozwój mowy to proces, w którym współgrają czynniki biologiczne i społeczne. Według Leona Kaczmarka w rozwoju mowy wyróżnia się cztery okresy:

 

1.      Okres melodii (0-1 rok życia)

Dziecko posługuje się krzykiem, płaczem, tworami onomatopeicznymi, gimnastykuje narządy mowy: cmoka, ssie, otwiera buzię. Około trzeciego miesiąca pojawia się głużenie – odruch bezwarunkowy, polegający na przypadkowych ruchach narządów artykulacyjnych, w wyniku czego powstają dźwięki zbliżone do spółgłosek i samogłosek. Około 6. miesiąca pojawia się gaworzenie – zamierzona czynność polegająca na naśladowaniu dźwięków mowy zasłyszana z otoczenia. Pod koniec tego okresu dziecko wymawia szeregi sylab i głosek, pojawiają się pierwsze wyrazy – mama, tata, baba.

2.      Okres wyrazu (1-2 rok życia)

Dziecko używa wszystkich samogłosek(oprócz nosowych), wymawia znaczną ilość spółgłosek, trudniejsze zastępuje tymi, które potrafi wymówić. Częste jest wypowiadanie pierwszej lub ostatniej sylaby w wyrazach.

3.      Okres zdania (2-3 rok życia)

W tym czasie znacznie wzbogaca się słownik dziecka, lecz postać foniczna nie jest jeszcze ukształtowana. Dziecko w tym okresie używa około 800-1500 słów. Dziecko powinno już wypowiadać głoski: p, b, m (p’, b’, m’), f, w (f’, w’), ś, ź, ć, dź, ń (k’, g’),  k, g, ch,  t, d, n, l, Pod koniec tego okresu mogą się już pojawić głoski s, z, c, dz a nawet sz, ż, cz, dż.

4. Okres swoistej mowy dziecięcej (3 – 6/7 rok życia)

Dziecko w wypowiedziach używa od 3500 do 7000 słów, w zależności od środowiska wychowawczego. W tym okresie utrwala się prawidłowa wymowa spółgłosek, dziecko zaczyna odróżniać dźwięki s, z, c, dz od ich miękkich odpowiedników. Mowa dziecka pięcioletniego jest już w zasadzie zrozumiała. Głoski sz, ż, cz, dż zaczynają się ustalać. Głoska r powinna być już wymawiana. U sześciolatka mowa powinna być już opanowana, czasami występują błędy w odmianie niektórych wyrazów.

            Ustalenie wymowy powinno być zakończone do około 6-7 roku życia, ale proces rozwoju języka trwa nadal. Uczymy się nowych wyrazów, przyswajamy sobie nowe pojęcia. Wypowiedzi nasze są ciągle wzbogacane, bez względu na wiek. Związane jest to ze zdobywaniem przez człowieka kolejnych doświadczeń i rozszerzeniem wiedzy o nowych zjawiskach otaczającej nas rzeczywistości.

 

Niestety nie zawsze proces rozwoju mowy przebiega pomyślnie. Wczesne rozpoznanie wad wymowy i terapia logopedyczna odgrywają ważną rolę w rozwoju prawidłowej wymowy. Wpływają na rozwój osobowości dziecka i jego karierę. Nieprawidłowa wymowa może utrudniać porozumiewanie się i być przyczyną trudności w nauce, co może prowadzić do zaburzeń emocjonalnych.

            Bardzo ważną rolę we wczesnej edukacji dziecka pełnią rodzice. Dzieci z zaburzeniami mowy powinny stanowić dla opiekunów poważny przedmiot ich wielkiej troski.

            Na podstawie literatury i własnych doświadczeń mogę stwierdzić, że u dzieci  najczęściej spotykanymi wadami wymowy są:

 

1. SYGMATYZM – nieprawidłowa wymowa głosek , s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, dź. ( Jedną z najczęstszych odmian  jest sygmatyzm międzyzębowy - dziecko podczas wymawiania głosek wkłada język między zęby. Wada ta jest bardzo uporczywa i trudna do przezwyciężenia bez ciągłej kontroli wzrokowej, utrwalanie wymaga długiej pracy pod okiem logopedy jak również systematycznej pracy w domu!)

2. ROTACYZM – nieprawidłowa realizacja głoski r

3. LAMBDACYZM – nieprawidłowa artykulacja głoski l (najczęściej l wymawiane jest międzyzębowo lub zastępowane przez j)

4. MOWA BEZDŹWIĘCZNA – brak realizacji spółgłosek dźwięcznych i zastępowanie ich odpowiednikami bezdźwięcznymi (np. but – put, koza- kosa, woda-foda)

5. KAPPACYZM – nieprawidłowa realizacja głoski k (np.  kot- tot)

6. GAMMACYZM – nieprawidłowa realizacja głoski g ( np. dziecko zamiast garnek mówi darnek)

 

 

Na co należy zwrócić uwagę:

• Dziecko podczas artykulacji wsuwa język między zęby lub ociera nim o wargę,
•  Niepokojące są zmiany anatomiczne w budowie narządów mowy – np. zbyt krótkie wędzidełko podjęzykowe uniemożliwiające ruchy języka, wady zgryzu, przerost trzeciego migdałka (objawy: dziecko oddycha ustami, śpi z otwartą buzią, miewa momenty bezdechu, pochrapuje lub pochrząkuje podczas snu, często ma katar oraz infekcje górnych dróg oddechowych, mówi z charakterystycznym nosowym zabarwieniem)
• Należy zwrócić uwagę na to, czy dziecko dobrze słyszy, rozróżnia dźwięki
• Czy dziecko nawykowo mówi przez nos
• Czy dziecko po ukończeniu 4 r.ż. zamienia głoski dźwięczne na bezdźwięczne:
• dziecko pod koniec 3 r.ż. nie wymawia którejkolwiek z samogłosek ustnych: a, o, u, e, i, y;
• Dziecko zniekształca głoski, np. wymawia r gardłowo. Trzeba wiedzieć, że zastępowanie głosek trudniejszych łatwiejszymi nie jest wadą, ale swoistą cechą rozwoju mowy. Jeżeli jednak podczas wymawiania głosek dziecko nie zastępuje jej inną znaną w języku polskim, ale używa „obcego” dla nas dźwięku, wówczas warto skonsultować to z logopedą;
• dziecko wyraźnie jąka się (miewa częste blokady i uporczywe powtarzanie jakiejś głoski)

 

 

Opracowała: Marlena Rogala-Kundzicz

Literatura:

1. Logopedia – pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, red. T. Gałkowski, G. Jastrzębska, Opole 2003.
2. G. Demel: Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, Warszawa 1978
3. I. Styczek: Logopedia, Warszawa 1983.